Khoản 1 Điều 5 Bộ luật Tố tụng năm 2015 quy định: “1. Đương sự có quyền quyết định việc khởi kiện, yêu cầu Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ việc dân sự. Tòa án chỉ thụ lý giải quyết vụ việc dân sự khi có đơn khởi kiện, đơn yêu cầu của đương sự và chỉ giải quyết trong phạm vi đơn khởi kiện, đơn yêu cầu đó.”

Tuy nhiên, Tòa án cấp sơ thẩm huyện T khi giải quyết vụ án dân sự “Tranh chấp di sản thừa kế” giữa các nguyên đơn ông Lê Thanh L, bà Lê Thị Thu H, bà Lê Thị Thu Th và bị đơn ông Đoàn Văn A vượt quá phạm vi khởi kiện của đương sự dẫn đến bản án sơ thẩm bị hủy.

Nội dung vụ án cụ thể như sau:

Các nguyên đơn ông Lê Thanh L, bà Lê Thị Thu H, bà Lê Thị Thu Th thống nhất trình bày: Ông Đoàn Văn H với bà Lê Thị Ch là vợ chồng và đã mất. Ông H và bà Ch có 2 người con là Đoàn Văn A và Đoàn Thị Nh (đã mất), không có con riêng con nuôi nào khác. Bà Nh có chồng tên Lê Văn V. Bà Nh và ông V có 3 người con tên Lê Thanh L, Lê Thị Thu H, Lê Thị Thu Th. Bà Nh không có con riêng, con nuôi nào khác.

Bà Ch mất không để lại di chúc, không có nợ ai nhưng có để lại di sản là quyền sử dụng đất thửa số 388, 726 cùng tờ bản đồ số 24 và thửa đất số 5, 12 cùng tờ bản đồ số 17 cùng tọa lạc thị trấn T.

Các nguyên đơn yêu cầu chia di sản là các QSDĐ nêu trên làm 2 phần: ông A nhận 1 phần, những người thừa kế của bà Nh gồm ông L, bà H, bà Th nhận một phần. Các nguyên đơn yêu cầu được nhận QSDĐ thửa đất số 5, 12 và thửa 726. Giao cho ông A thửa đất số 388. Các bên không giao trả cho nhau phần chênh lệch được hưởng. Các nguyên đơn xác định không tranh chấp giá trị công trình kiến trúc và cây trồng trên đất.

Bị đơn ông Đoàn Văn A trình bày: Ông A thống nhất với các nguyên đơn về các hàng thừa kế. Bà Ch mất không để lại di chúc, không có nợ ai. Bà Ch có để lại tài sản là QSDĐ như các nguyên đơn trình bày.

Ông A yêu cầu được hưởng QSDĐ thửa số 726 và ½ thửa đất số 388. Phần còn lại là QSDĐ ½ thửa đất số 388, thửa đất số 5, 12 và căn nhà trên đất giao ông L, bà H, bà Th được hưởng. Do ông A có công gìn giữ đất nên các bên không hoàn trả cho nhau phần chênh lệch được hưởng. Ông A xác định không tranh chấp đối với cây trồng và giá trị căn nhà.

Bản án dân sự sơ thẩm của Tòa án nhân dân huyện T đã tuyên:

1. Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Lê Thanh L, bà Lê Thị Thu H, bà Lê Thị Thu Th về việc tranh chấp thừa kế về tài sản với ông Đoàn Văn A.

1.1. Giao cho ông Lê Thanh L, bà Lê Thị Thu Th, bà Lê Thị Thu H được quyền quản lý, sử dụng phần đất thuộc thửa số 5 diện tích đo đạc thực tế 419m² (vị trí A, B), …; thửa đất số 12 diện tích đo đạc thực tế 381,8m² (vị trí C, D), … cùng tờ bản đồ số 17 và thửa đất số 726 diện tích đo đạc thực tế 544m², …, tờ bản đồ số 24 cùng tọa lạc thị trấn T.

Buộc bà Đoàn Thị Ngọc Nh và ông Phùng Văn D di dời tài sản trả lại phần đất tại vị trí A diện tích 158m² thuộc thửa đất số 5 và phần đất tại vị trí D diện tích 30,3m² thuộc thửa số 12 cùng tờ bản đồ số 17 cho ông Lê Thanh L, bà Lê Thị Thu Th, bà Lê Thị Thu H được quyền quản lý, sử dụng.

1.2. Giao cho ông Đoàn Văn A được quyền quản lý, sử dụng phần đất thuộc thửa đất số 388 diện tích đo đạc thực tế 2.186,7m², loại đất LUC, tờ bản đồ số 24, tọa lạc thị trấn T. ...

Tại Bản án dân sự phúc thẩm của Toà án nhân dân tỉnh Long An tuyên xử: Hủy Bản án sơ thẩm và chuyển toàn bộ hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân huyện T giải quyết lại vụ án theo thủ tục chung.

Những thiếu sót của Tòa án cấp sơ thẩm dẫn đến bị hủy án:

Các nguyên đơn và bị đơn tranh chấp chia di sản thừa kế của cụ Đoàn Văn H và cụ Lê Thị Ch để lại gồm các thửa đất số 5, 12, 726, 388. Các nguyên đơn yêu cầu được nhận thửa đất số 5, 12, 726. Bị đơn yêu cầu được nhận thửa 726 và ½ thửa đất 388. Các bên không hoàn giá trị chênh lệch cho nhau.

Căn cứ Mảnh trích đo địa chính số 30-2024 được Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai tại huyện T duyệt thì phần đất tại vị trí A, diện tích 158m² thuộc một phần thửa đất số 5 và phần đất tại vị trí D, diện tích 30,3m² thuộc một phần thửa 12 do cụ Lê Thị Ch đứng tên quyền sử dụng đất nhưng vợ chồng bà Đoàn Thị Ngọc Nh và ông Phùng Văn D đang sử dụng. Bà Nh, ông D không đồng ý giao đất tại vị trí A, D cho các nguyên đơn như bản án sơ thẩm đã tuyên và có yêu cầu được tiếp tục sử dụng.

Thấy rằng, trong quá trình thụ lý giải quyết vụ án, theo đơn khởi kiện và các văn bản Thông báo thụ lý vụ án, Quyết định đưa vụ án ra xét xử, cũng như tại Bản án dân sự sơ thẩm thì Tòa án cấp sơ thẩm xác định quan hệ pháp luật tranh chấp giữa các bên là “Tranh chấp thừa kế về tài sản”; các bên đương sự không có đơn khởi kiện và Tòa án cũng không có thụ lý giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất giữa các nguyên đơn với bà Nh, ông D về việc yêu cầu bà Nh, ông D di dời hàng rào trả phần đất đang sử dụng của thửa số 5, 12 cho các nguyên đơn. Tại phiên tòa sơ thẩm các nguyên đơn mới có ý kiến yêu cầu bà Nh, ông D di dời hàng rào trả phần đất đang sử dụng của thửa số 5, 12 cho các ông, bà.

Như vậy, phần yêu cầu của các nguyên đơn đối với bà Nh, ông D, về việc phải di dời hàng rào trả phần đất đang sử dụng tại vị trí A, D chưa được các đương sự thực hiện thủ tục khởi kiện và Tòa án cũng chưa thực hiện các thủ tục tố tụng về việc thụ lý giải quyết vụ án. Tuy nhiên, Quyết định của bản án sơ thẩm đã tuyên buộc bà Nh và ông D di dời tài sản trả lại phần đất tại vị trí A, D cho các nguyên đơn được quyền quản lý, sử dụng là vượt quá phạm vi yêu cầu khởi kiện của đương sự theo Điều 5 của BLTTDS năm 2015.

Do đó, Tòa án cấp phúc thẩm hủy toàn bộ bản án sơ thẩm và chuyển hồ sơ vụ án cho Tòa án cấp sơ thẩm giải quyết lại vụ án theo thủ tục sơ thẩm.

Qua vụ án trên, Kiểm sát viên khi nghiên cứu kiểm sát việc giải quyết vụ án, cần chú ý đến phạm vi xét xử của Tòa án khi xem xét giải quyết các yêu cầu khởi kiện của đương sự và trong trường hợp cần thiết cũng cần giải thích cho đương sự biết để thực hiện quyền yêu cầu của mình, nhằm giải quyết vụ án toàn diện, triệt để và đảm bảo công tác thi hành án trên thực tế./.

Ngọc Hân