Qua công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án dân sự theo thủ tục phúc thẩm, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh LA đã ban hành thông báo rút kinh nghiệm đối với vụ án dân sự về “Tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất” giữa nguyên đơn bà Lê Thị Thủy V (bà TV); bị đơn bà Huỳnh Thị C (bà C), ông Lê Văn V (ông V); người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan ông Nguyễn Minh T1 (ông T), ông Nguyễn Minh T2 (ông T2), tại Bản án dân sự sơ thẩm số 28/2023/DS-ST ngày 29/9/2023 của Toà án nhân dân huyện H có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng dẫn đến phải hủy án, Phòng 9 trao đổi để các bạn đọc cùng nghiên cứu:
Nội dung vụ án:
Theo nguyên đơn bà TV trình bày: Ngày 21/10/2016, bà TV và chồng là ông Nguyễn Văn H (ông H) có nhận chuyển nhượng từ bà C diện tích đất ngang 22m x dài hết đất, thuộc một phần thửa đất 775, tờ bản đồ số 5, tọa lạc tại ấp 2, xã Bình Thành, huyện H, tỉnh LA. Hiện nay đo đạc thực tế diện tích 539,2m2 là khu B của mãnh trích đo địa chính 43-2023 ngày 08/02/2023, được Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai tại huyện Đức Huệ duyệt ngày 14/4/2023 (gọi tắt là mãnh trích đo địa chính số 43-2023). Giá trị chuyển nhượng 40.000.000 đồng. Vì hai bên bà C, ông V (con bà C) và bà TV ông H đã thỏa thuận thống nhất diện tích và giá chuyển nhượng trước đó vài ngày nên bà TV nhờ người đánh máy "Giấy thỏa thuận sang nhượng đất". Đến ngày 21/10/ 2016 bà C, ông V cùng đến nhà ông H, bà TV thì bà TV nhờ ông Đặng Hiếu L là trưởng ấp đến chứng kiến việc chuyển nhượng đất để hai bên ký giấy và giao nhận tiền. Bà C đồng ý toàn bộ nội dung thỏa thuận mua bán đất nhưng đề nghị ông V ký tên thay bà C. Ông V vừa ký tên C phía dưới tên của bà C, vừa ký tên V ở phần giáp ranh. Bà TV đã trả đủ tiền 40.000.000 đồng cho bà C và ông V nhận tại nhà bà TV. Bà C đã giao đất cho bà TV quản lý từ năm 2016 đến nay. Bà TV đổ đất trên diện tích đất nhận chuyển nhượng từ năm 2017 để trồng cỏ và cắt cỏ cho bò ăn từ năm 2017 đến nay. Tháng 4 năm 2022, bà TV chuẩn bị xây nhà trên phần diện tích đất nhận chuyển nhượng này nên đề nghị bà C thực hiện thủ tục tách thửa và sang tên đối với phần đất bà TV nhận chuyển nhượng nhưng bà C cố tình không thực hiện vì vậy phát sinh tranh chấp đến nay.
Ông H đã chết năm 2016, không để lại di chúc. Những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất của ông H bao gồm bà TV và 02 con là anh T1 và anh T2. Bà TV khởi kiện yêu cầu:
- Công nhận hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất ngày 21/10/2016 giữa ông H, bà TV và bà C có hiệu lực pháp luật.
- Bà C và ông V phải tiếp tục thực hiện hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất theo giấy thỏa thuận sang nhượng đất ngày 21/10/2016.
Bà C không đồng ý toàn bộ yêu cầu khởi kiện của bà TV. Bà C cho rằng bà hoàn toàn không biết việc chuyển nhượng đất của ông V với bà TV. Tháng 3 năm 2017, bà C thấy có người đổ đất lên một phần thửa đất số 775, bà C hỏi thì ông V trả lời đổ đất làm nền xây nhà nên bà C không hỏi gì thêm. Bà C có đơn phản tố yêu cầu tuyên vô hiệu giấy thỏa thuận sang nhượng đất ngày 21/10/2016.
Ông V không đồng ý trình bày và yêu cầu khởi kiện của bà TV. Năm 2016, vì cần tiền tiêu xài cá nhân nên ông V tự ý thỏa thuận chuyển nhượng đất thuộc quyền sử dụng của bà C cho bà TV với giá 40.000.000 đồng để tiêu xài cá nhân, không liên quan đến bà C.
Quá trình giải quyết của Tòa án:
Bản án sơ thẩm tuyên: Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà TV về việc “Tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất” đối với bà C và ông V. Không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà C về việc yêu cầu tuyên vô hiệu hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất ngày 21-10-2016 giữa bà TV, ông H với bà C.
Bản án còn tuyên về chi phí tố tụng, quyền và thời hạn kháng cáo, quyền và nghĩa vụ thi hành án của các đương sự.
Sau khi xét xử sơ thẩm, bị đơn bà C và ông V kháng cáo.
Bản án dân sự phúc thẩm của Tòa án nhân dân tỉnh LA đã tuyên hủy toàn bộ bản án sơ thẩm và chuyển hồ sơ vụ án cho Tòa án cấp sơ thẩm giải quyết lại.
Những vi phạm, thiếu sót là nguyên nhân dẫn đến hủy án:
Bản án sơ thẩm tuyên công nhận hiệu lực của hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất ngày 21-10-2016 giữa bà TV, ông H với bà C đối với diện tích đất 539,2m2 thuộc một phần thửa đất 775 nhưng không xem xét điều kiện về diện tích tối thiểu tách thửa theo Quyết định số 42/2021/QĐ-UBND ngày 18/10/2021 của Ủy ban nhân dân tỉnh LA.
Trong giai đoạn xét xử phúc thẩm bà C và ông V đồng ý chuyển nhượng cho bà Vân 20m đất theo chiều ngang giáp đường công cộng. Theo Mảnh trích đo địa chính số 43-2023 thì phần diện tích đất Tòa án cấp sơ thẩm công nhận hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất là 539,2m2 thuộc một phần thửa 775, có vị trí chính giữa thửa đất số 775, phần đất còn lại của thửa 775 thuộc hướng Bắc và hướng Nam của phần đất tranh chấp, vị trí hướng Bắc của đất tranh chấp thuộc phần còn lại thửa 775 của bà C. Vị trí hướng Nam của phần đất tranh chấp thuộc thửa 775 có chiều ngang giáp đường bê tông công cộng là 3,2m không đủ điều kiện tách thửa theo Quyết định số 42/2021/QĐ-UBND ngày 18/10/2021 của Ủy ban nhân dân tỉnh LA, việc công nhận hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất của Tòa án cấp sơ thẩm làm cho bản án không thi hành được.
Ngoài ra, trong giai đoạn xét xử phúc thẩm, các đương sự thừa nhận ông V bà C chuyển nhượng cho bà Huỳnh Thị D 2m đất giáp chiều ngang đường công cộng, giữa bà D, ông V và bà C không thống nhất vị trí đất bà C và ông V chuyển nhượng cho bà D, bà D không đồng ý di dời cột mốc cho đúng ranh giới nên giữa bà D và bà C ông V phát sinh tranh chấp. Mặt khác diện tích đất ông V bà C chuyển nhượng cho bà D cũng không đủ điều kiện tách thửa, cũng không thể tiến hành nhập thửa do thửa 775 của bà C và thửa 776 của gia đình bà D là khác loại đất. Bà D chưa tham gia tố tụng. Việc xem xét giải quyết tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa bà TV và bà C có liên quan đến quyền sử dụng đất là đối tượng của hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa bà D và bà C nên cần thiết phải đưa bà D tham gia tố tụng trong vụ án.
Như vậy, quyết định Tòa án cấp sơ thẩm tuyên không đảm bảo về điều kiện thi hành án, do vi phạm quy định về diện tích tối thiểu tách thửa theo Quyết định số 42/2021/QĐ-UBND ngày 18/10/2021 của Ủy ban nhân dân tỉnh LA. Quá trình xây dựng hồ sơ, Tòa án cấp sơ thẩm chưa thu thập đầy đủ chứng cứ, chưa thẩm tra, xác minh làm rõ về hiện trạng thửa đất có liên quan phần đất nguyên đơn đang tranh chấp, dẫn đến tuyên án không phù hợp quy định pháp luật, bỏ sót người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan.
Phương Trúc